Blog
Awaria wspólna (General Average) w transporcie morskim kontenerowym – co to jest i jakie ma konsekwencje dla załadowcy?
Lead:
Awaria wspólna to jedna z najbardziej złożonych i kontrowersyjnych instytucji prawa morskiego. Choć zdarza się stosunkowo rzadko, jej skutki potrafią zaskoczyć nawet doświadczonych uczestników łańcucha dostaw. Czym dokładnie jest awaria wspólna, jak działa i co oznacza dla firm korzystających z transportu kontenerowego? Sprawdź, jak się zabezpieczyć i co robić w razie jej ogłoszenia.
Co to jest awaria wspólna?
Awaria wspólna (ang. General Average) to pojęcie wywodzące się z prawa morskiego, które oznacza świadome poświęcenie części ładunku, statku lub poniesienie nadzwyczajnych kosztów w celu uratowania całości rejsu – statku, załogi i reszty ładunku – przed większym niebezpieczeństwem. Przykładowo, jeśli podczas burzy kontenery są zrzucane za burtę, by ustabilizować jednostkę, koszty tego działania są rozkładane proporcjonalnie pomiędzy wszystkich właścicieli ładunków znajdujących się na statku.
Jakie sytuacje mogą prowadzić do ogłoszenia awarii wspólnej?
Do ogłoszenia awarii wspólnej dochodzi w przypadku incydentów takich jak:
- Pożar na statku
- Zrzucenie części ładunku za burtę
- Kolizja z inną jednostką
- Użycie holownika ratunkowego
- Awaria silnika skutkująca postojem lub koniecznością zmiany trasy
Ważne jest, że działanie musi być celowe i podejmowane w interesie wspólnego ratunku, a nie wynikać z błędu lub zaniedbania.
Co to oznacza dla właścicieli ładunków?
W momencie ogłoszenia awarii wspólnej przez armatora, właściciele ładunków są zobowiązani do udziału w pokryciu kosztów ratowania statku i ładunku – niezależnie od tego, czy ich towar ucierpiał czy nie.
Do czasu złożenia odpowiednich gwarancji (np. przez ubezpieczyciela cargo) ładunek może zostać zatrzymany w porcie docelowym.
Awaria wspólna a ubezpieczenie cargo
Dla załadowców i spedytorów istotne jest posiadanie ubezpieczenia cargo obejmującego ryzyko awarii wspólnej. W przeciwnym razie mogą oni być zmuszeni do pokrycia części kosztów z własnej kieszeni, nawet jeśli ich towar dotarł w idealnym stanie.
Głośne przypadki z ostatnich lat
Warto przypomnieć kilka znanych przypadków awarii wspólnej w transporcie kontenerowym:
- Maersk Honam (2018) – pożar, w wyniku którego zginęli członkowie załogi, a duża część ładunku została zniszczona
- Ever Given (2021) – choć sprawa dotyczyła blokady Kanału Sueskiego, również rozważano elementy awarii wspólnej w kontekście strat i ratunku.
Jak się przygotować?
- Zawsze ubezpieczaj ładunek (cargo insurance) – to najprostszy i najskuteczniejszy sposób.
- Czytaj warunki umowy przewozu (bill of lading) – awaria wspólna jest tam zwykle uregulowana.
- Współpracuj z doświadczonym spedytorem – pomoże przejść przez proces dokumentacyjny i kontakt z ubezpieczycielem.
- Bądź gotów na zastój ładunku – w razie awarii wspólnej możliwe są opóźnienia w dostawie.
Podsumowanie
Awaria wspólna to zjawisko, które może mieć poważne skutki finansowe i operacyjne dla uczestników łańcucha dostaw. Choć występuje rzadko, jej konsekwencje są na tyle istotne, że każdy importer, eksporter i spedytor powinien rozumieć, z czym się wiąże. Odpowiednie ubezpieczenie i współpraca z profesjonalnym operatorem logistycznym to najlepszy sposób, by zminimalizować ryzyko i uniknąć kosztownych niespodzianek.